- Błatnia

Przełęcz Salmopolska – Brenna – Błatnia – Klimczok – Szczyrk

(Beskid Śląski) 17.07.2009

Informacje ogólne

Długość trasy: 20,3km

Najwyższy punkt trasy: Klimczok 1117m n.p.m.

Najniższy punkt trasy: Brenna 400m n.p.m.

Przewyższenie bezwzględne: 717m

Podejścia

Łączna długość podejść: 6,4km

Łączna wysokość podejść: 780m

Średnie nachylenie: 12,2%

Schroniska

Schronisko PTTK Na Błatniej

Szczyty

Przełęcz Salmopolska (934m n.p.m.), w paśmie Baraniej Góry zwanym także Wiślańskim, w Beskidzie Śląskim. Jest obok przełęczy Kubalonka istotną przełęczą komunikacyjną w tym paśmie - przebiega przez nią droga z Wisły do Szczyrku. Zwyczajowa nazwa Biały Krzyż pochodzi od białego, drewnianego krzyża, znajdującego się tuż nad drogą

na samej przełęczy. Zasadniczo odnosi się do do miejsca w otoczeniu krzyża, jednak często jest odnoszona (niewłaściwie) do samej przełęczy. Nazwa Salmopol dotyczy również osady, położonej poniżej przełęczy po stronie doliny Żylicy, tworzącej niegdyś osobną miejscowość, a obecnie należącą do Szczyrku. Salmopol mieli założyć ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego, uchodzący w te rejony przed prześladowaniami religijnymi. W 1771 r. przez Przełęcz Salmopolską wycofywali się na Śląsk Cieszyński konfederaci barscy z litewskiej dywizji Szyca, ścigani po przegranej bitwie w Szczyrku przez przeważające siły rosyjskie. Tuż obok krzyża w 1932 r. zbudowane zostało niemieckie schronisko, nazywane "Gospodą Antoniego" lub po prostu "Białym Krzyżem". Schronisko spłonęło 15 lutego 1945 r. w czasie potyczki polskich partyzantów, wycofujących się z Brennej, ze stacjonującym w nim oddziałem SS. Po II wojnie przez wiele lat w domu Jana Cieślara, położonym pod samą przełęczą, mieściła się popularna stacja turystyczna PTTK, dziś już nie istniejąca. Obecnie znajduje się tu zajazd "Biały Krzyż", drewniany bar, parking oraz przystanek autobusowy. W 1965-68 wybudowano przez przełęcz atrakcyjną krajoznawczo szosę, łączącą bezpośrednio Szczyrk z Wisłą. Szosa wspina się ze Szczyrku przez Salmopol w górę sześcioma zakosami, przechodzi przez przełęcz na stronę doliny Brennicy, po czym przekracza odgałęziający się tu grzbiet pasma Równicy i trawersując zachodnie stoki Malinowa śmiało opada do doliny Malinki. Drogę tę, długości 13km, wybudowaną kosztem 30mln ówczesnych złotych, oddano do użytku 22 lipca 1968 r. Przełęcz Salmopolska stała się w ten sposób najwyższą dostępną komunikacyjnie przełęczą w Beskidzie Śląskim, zaś po Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki) u stóp Babiej Góry - drugą w całych polskich Beskidach. W pobliżu przełęczy znajduje się Jaskinia Salmopolska, której korytarze osiągają długość ponad 100metrów. Ze względu na zawaliskowy charakter korytarzy nie jest jednak oficjalnie udostępniona do zwiedzania (jako pomnik przyrody nieożywionej podlega ochronie prawnej).

Grabowa (907m n.p.m.) - dłuższy, prawie zupełnie płaski i zalesiony odcinek głównego grzbietu Beskidu Śląskiego między Przełęczą Salmopolską na południu a Kotarzem na północy, dominujący od zachodu nad Szczyrkiem Salmopolem. Od Grabowej odgałęzia się w kierunku pn.-zach. ramię Starego Gronia. Nazwa, związana z grabami (gatunek drzewa liściastego), odnosi się także do przysiółka Brennej Leśnicy położonego na zachodnim stoku Grabowej oraz do samych polan, na których rozlokowane jest osiedle. Łąka Grabowa wspominana była w dokumentach Księstwa Cieszyńskiego już w 1689 r. W połowie XVIII w. wzmiankowany był na Grabowej szałas. Grzbietem Grabowej biegnie czerwono znakowany szlak turystyczny z Klimczoka na Przełęcz Salmopolską. Na wypiętrzeniu Grabowej kończą się czarne znaki szlaku turystycznego z Brennej.

Stary Groń (792m n.p.m.) – ogólna nazwa dość długiego grzbietu górskiego w Beskidzie Śląskim na terenie Brennej. Grzbiet ten odchodzi w kierunku pn.-zach. od kulminacji Grabowej w głównym grzbiecie Beskidu Śląskiego i rozdziela doliny Leśnicy i Hołcyny. Określany tą nazwą odcinek grzbietu jest prawie połogi, choć

wąski; liczy on, pomiędzy stokami Grabowej a wzniesieniem Horzelicy, blisko 3km długości. Pn.-wsch. stoki Starego Gronia, opadające ku dolinie Hołcyny, są strome i prawie w całości zalesione, natomiast bardziej połogie zbocza opadające ku dolinie Leśnicy, wystawione ku pd.-zach., są pokryte licznymi polanami sięgającymi aż po grzbiet. Rozłożyły się na nich obecnie przysiółki Brennej (kolejno od pd.): Grabowa, Pod Stary Groń, Na Tłoczki. Stary Groń jest najstarszym w Brennej ośrodkiem szałaśnictwa: pierwszy szałas założył tu w 1 połowie XVII w. niejaki Gawlas. Wypasy prowadzono na Starym Groniu jeszcze w latach 60. XX wieku, a jednym z ostatnich baców był tu 80-letni Józef Herzyk. Obecnie na polanach Starego Gronia niewielkie stadka owiec pojawiają się tylko doraźnie i nie co roku, a wypas nie ma już nic wspólnego z dawnymi tradycjami pasterskimi. Grzbietem Starego Gronia na całej długości wiedzie czarno znakowany szlak turystyczny z Brennej na Grabową. Na przełączkę (752m n.p.m.) z kapliczką, na pd. od spiętrzenia Horzelicy, wyprowadzają z Brennej znaki zielone.

Horzelica (797m n.p.m.) - najwyższe wzniesienie w grzbiecie Starego Gronia w Beskidzie Śląskim. Horzelica jest ostatnim wyraźnym spiętrzeniem tego grzbietu na północy, a od długiego, zrównanego odcinka ze szczytem Starego Gronia (792m n.p.m.) oddzielona jest charakterystyczną przełączką z zabudowaniami i kapliczką. Stoki Horzelicy pokryte są w większości polanami, zajmującymi miejsce lasów wytrzebionych przed wiekami metodą ogniową - świadczy o tym wymownie nazwa (dawniej zapewne: "Gorzelica"). Przez kilka wieków funkcjonował tu szałas, będący żywym ośrodkiem tradycyjnej kultury pasterskiej. W 1913 r. na tutejszym szałasie 8 wspólników wypasało 140 owiec i 11 krów. Wypas owiec prowadzono tu jeszcze po II wojnie światowej, sporadycznie - jeszcze w latach 80. XX w.

Błatnia (917m n.p.m.) - szczyt górski w grupie Klimczoka w Paśmie Wiślańskim Beskidu Śląskiego. To niewybitne wypiętrzenie grzbietu,

wznoszące się nad Doliną Wapienicy, niecałe 4km na zachód od Klimczoka, jest zwornikiem dla biegnącego w kierunku zachodnim ramienia Czupla - Łazka - Zebrzydki oraz dla odgałęziającej się ku północy rosochy Przykrej, Wielkiej Polany i Palenicy. Wierzchołek, grzbiety w jego rejonie oraz południowe stoki opadające ku dolinie Chrobaczego Potoku w Brennej pokryte są ciągiem polan, które do II wojny światowej stanowiły tradycyjny ośrodek gospodarki pasterskiej. Większą część stoków pokrywają lasy mieszane lub bukowe. Pierwotna nazwa góry lub odpowiedniego odcinka grzbietu, używana przez miejscową ludność, brzmiała zapewne "Błotny". W 1571 wymieniana była w dokumentach niemieckich jako "berg Blatin", później w pismach czeskich jako "Blatny" lub "Blatna". Na mapach austriackich z początku wieku szczyt figuruje jako "Blatny". Po I wojnie światowej ustaliła się na długo nazwa "Błatnia", gwarowo "Błatnio". Obecnie powraca się z reguły do starej nazwy szczytu: "Błotny".

Zbudowane w latach 1925 - 1926 przez niemieckie towarzystwo "Naturfreunde" z Aleksandrowic koło Bielska. W 1945 r. przejęte przez PTT, następnie PTTK. Rozbudowane w latach 1965 - 1968, jest obecnie jednym z najpopularniejszych obiektów w Beskidach. Obecnie w pobliżu tego miejsca znajduje się restauracja "Rancho".

Charakterystyczny kopiec na szczycie Błotnego jest doskonałym punktem widokowym. Oferuje on jedną z nielicznych w Beskidzie Śląskim pełną, dookolną panoramę, obejmującą wszystkie najciekawsze szczyty tej grupy górskiej. Na wschodzie, poza zalesioną kopułą Stołowa, wznosi się masyw Trzech Kopców i Klimczoka, opadający w lewo przez Szyndzielnię ku Pogórzu Cieszyńskiemu. Zwrócone ku nam stoki Klimczoka i Szyndzielni pokrywają lasy bukowo-świerkowo-jodłowe, opadające do Jeziora Wielka Łąka w Wapienicy. Na prawo od Klimczoka wyłania się upstrzony polanami masyw Skrzycznego (1257m n.p.m.) - najwyższego szczytu Beskidu Śląskiego. Biegnie od niego w prawo przez Małe Skrzyczne, Malinowską Skałę i Zielony Kopiec aż po czerniejący w dali wał Baraniej Góry (1220m n.p.m.) główny grzbiet Pasma Wiślańskiego. Na bliższym planie ponad doliną Brennej widnieje dwugarbny Kotarz, zza niego wysuwa się grzbiet Starego Gronia, a spoza Starego Gronia wybiega pasmo Trzech Kopców Wiślańskich - Orłowej i Równicy, zakończone wzniesieniem Lipowskiego Gronia. Na dalszym planie ponad Trzema Kopcami Wiślańskimi widzimy zalesioną kulminację Kiczor, na prawo od nich stromo opadający ku północy Stożek, a dalej całe pasmo graniczne z Cieślarem, Wielkim Soszowem i oddzieloną szerokim siodłem przełęczy Beskidek Wielką Czantorią (995m n.p.m.). Na południowym zachodzie horyzont zamykają szczyty Beskidu Śląsko-Morawskiego: ponad Wielkim Soszowem grzbiet Wielkiego Połomu (1067m n.p.m.), ponad przełęczą Beskidek - masyw Kozubowej (981m n.p.m.). Na prawo od Czantorii wyraźny stożek Jaworowego (1032m n.p.m.) wtapia się w masyw Ropicy (1082m n.p.m.), zaś ponad nimi dominuje Łysa Góra (Lysá hora, 1323m n.p.m.) - najwyższy szczyt tej grupy górskiej. Na południu ponad garbami Kotarza widać w perspektywicznym skrócie nałożone na siebie szczyty pasma Wielkiej Raczy w Beskidzie Żywieckim, a ponad nimi pokazują się czasem najwyższe wierzchołki Małej Fatry na Słowacji. Po stronie północnej widać rozległą panoramę miasteczek i wsi śląskich od Skoczowa po Bielsko-Białą.

Stołów (1035m n.p.m.) - rozległe, spłaszczone wypiętrzenie grzbietu między Trzema Kopcami a Błatnią. Kiedyś całkowicie zalesiony, głównie lasami bukowymi, dziś w wielu miejscach pokryty obszernymi wyrębami. Nazwa zapewne związana z "płaskim jak stół" wierzchołkiem. Dokładnie w kierunku północnym od szczytu Stołowa odchodzi krótkie, masywne ramię górskie, zwane Połednia. Na południowo-zachodnich stokach, opadających ku dolinie Brennicy, ok. 25m poniżej przełęczy oddzielającej Stołów od Trzech Kopców, znajduje się Jaskinia w Stołowie. Otwór wejściowy znajduje się w wyraźnym rowie stokowym i został odsłonięty w gruzowisku piaskowcowym w 1970 r. Długość korytarzy 21m. Strop partii wejściowych jaskini grozi zawaleniem i nie zaleca się jej eksploracji! Na stokach Stołowa, opadających ku dolinie Brennicy, na wysokości 970m n.p.m. znajduje się także wejście do Jaskini Głębokiej w Stołowie. Odkrycie jaskini w 2003 r. zostało uznane za jedno z największych osiągnięć speleologicznych ostatnich lat w Polsce. Z długością 554m i głębokością 25m jest jedną z największych jaskiń polskich Karpat fliszowych. Przez szczyt Stołowa biegnie szlak żółty na Klimczok.

Klimczok (1117m n.p.m.) – szczyt górski w północno-wschodniej części Pasma Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim. Przebiega przezeń granica administracyjna Bielska-Białej i stąd szczyt Klimczoka jest najwyższym punktem tego miasta. Przez szczyt biegnie też historyczna granica pomiędzy Śląskiem i Małopolską. Usytuowany w

grzbiecie, podchodzącym tu od południowego zachodu, z Trzech Kopców, jest Klimczok zwornikiem dla grzbietu opadającego łagodnie na północ ku Szyndzielni oraz drugiego, odchodzącego na wschód ku Magurze. Wierzchołek Klimczoka ma kształt kopca o zaokrąglonym szczycie. Grzbiety odchodzące od niego są dość szerokie, za to stoki opadające ku dolinom Białki (na północnym wschodzie), Biłej (na południu) i Barbary (na zachodzie) są strome i porośnięte bukowo-świerkowymi lasami. Na północno-wschodnich stokach Klimczoka znajdują się źródła Białki. Na szczycie stalowy maszt z antenami przekaźników telekomunikacyjnych. Z istniejącej do końca lat 70. XX w. na wierzchołku Klimczoka drewnianej wieży triangulacyjnej widać było znaczną część Karpat Zachodnich od Łysej Góry na zachodzie po Tatry na południowym wschodzie. Dziś, z uwagi na podrastające wokół wierzchołka drzewa, widok ogranicza się jedynie do sektora południowo-wschodniego, w którym ponad grzbietami Beskidu Żywieckiego królują szczyty Tatr. Na Klimczoku średnia roczna temperatura wynosi 5-6°C. Pokrywa śnieżna o grubości ok. 220cm utrzymuje się przez około 125 dni w roku, od początku listopada do początku maja. Maksymalną pokrywę śnieżną na Klimczoku zanotowano 14 marca 1993 roku i wyniosła ona 305cm. Klimczok cechują duże opady do 1300mm rocznie. Przez około 79 dni w roku świeci słońce. Wybierając się na Klimczok warto zabrać ze sobą coś przeciwdeszczowego. Jeszcze na początku XIX w. góra nazywana była Goryczną Skałką lub po prostu Skałką. Na zachodnich zboczach góry, tuż pod szczytem, ciągnie się system rowów grzbietowych i rozpadlin skalnych (skąd pierwotna nazwa), w których znajduje się kilka niewielkich jaskiń. Największa z nich, długości 26m, miała być według lokalnych podań kryjówką słynnego zbójnika żywiecko-śląskiego pogranicza – Klimczoka. Od jego nazwiska w epoce romantyzmu poszła obecna nazwa szczytu. Schronisko PTTK na Klimczoku (zwane dawniej Klementynówką), wybudowane obecnym kształcie na początku XX wieku i stacja ratunkowa GOPR znajdują się już właściwie na zboczach Magury.