- Kotarz

Przełęcz Salmopolska – Kotarz – Szczyrk

(Beskid Śląski) 15.07.2009

Informacje ogólne

Długość trasy: 10,3km

Najwyższy punkt trasy: Kotarz 985m n.p.m.

Najniższy punkt trasy: Szczyrk Centrum 515m n.p.m.

Przewyższenie bezwzględne: 470m

Podejścia

Łączna długość podejść: 2,2km

Łączna wysokość podejść: 240m

Średnie nachylenie: 10,9%

Schroniska

Chata Wuja Toma

Szczyty

Przełęcz Salmopolska (934m n.p.m.), w paśmie Baraniej Góry zwanym także Wiślańskim, w Beskidzie Śląskim. Jest obok przełęczy Kubalonka istotną przełęczą komunikacyjną w tym paśmie - przebiega przez nią droga z Wisły do Szczyrku. Zwyczajowa nazwa Biały Krzyż pochodzi od białego, drewnianego krzyża, znajdującego się tuż nad drogą na samej przełęczy. Zasadniczo odnosi się do do miejsca w otoczeniu krzyża, jednak często jest odnoszona (niewłaściwie) do samej przełęczy. Nazwa Salmopol dotyczy również osady, położonej poniżej przełęczy po stronie doliny Żylicy, tworzącej niegdyś osobną miejscowość, a obecnie należącą do Szczyrku. Salmopol mieli założyć ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego, uchodzący w te rejony przed prześladowaniami religijnymi. W 1771 r. przez Przełęcz Salmopolską wycofywali się na Śląsk Cieszyński konfederaci barscy z litewskiej dywizji Szyca, ścigani po przegranej bitwie w Szczyrku przez

przeważające siły rosyjskie. Tuż obok krzyża w 1932 r. zbudowane zostało niemieckie schronisko, nazywane "Gospodą Antoniego" lub po prostu "Białym Krzyżem". Schronisko spłonęło 15 lutego 1945 r. w czasie potyczki polskich partyzantów, wycofujących się z Brennej, ze stacjonującym w nim oddziałem SS. Po II wojnie przez wiele lat w domu Jana Cieślara, położonym pod samą przełęczą, mieściła się popularna stacja turystyczna PTTK, dziś już nie istniejąca. Obecnie znajduje się tu zajazd "Biały Krzyż", drewniany bar, parking oraz przystanek autobusowy. W 1965-68 wybudowano przez przełęcz atrakcyjną krajoznawczo szosę, łączącą bezpośrednio Szczyrk z Wisłą. Szosa wspina się ze Szczyrku przez Salmopol w górę sześcioma zakosami, przechodzi przez przełęcz na stronę doliny Brennicy, po czym przekracza odgałęziający się tu grzbiet pasma Równicy i trawersując zachodnie stoki Malinowa śmiało opada do doliny Malinki. Drogę tę, długości 13km, wybudowaną kosztem 30mln ówczesnych złotych, oddano do użytku 22 lipca 1968 r. Przełęcz Salmopolska stała się w ten sposób najwyższą dostępną komunikacyjnie przełęczą w Beskidzie Śląskim, zaś po Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki) u stóp Babiej Góry - drugą w całych polskich Beskidach. W pobliżu przełęczy znajduje się Jaskinia Salmopolska, której korytarze osiągają długość ponad 100metrów. Ze względu na zawaliskowy charakter korytarzy nie jest jednak oficjalnie udostępniona do zwiedzania (jako pomnik przyrody nieożywionej podlega ochronie prawnej).

Grabowa (907m n.p.m.) - dłuższy, prawie zupełnie płaski i zalesiony odcinek głównego grzbietu Beskidu Śląskiego między Przełęczą Salmopolską na południu a Kotarzem na północy, dominujący od zachodu nad Szczyrkiem Salmopolem. Od Grabowej odgałęzia się w kierunku pn.-zach. ramię Starego Gronia. Nazwa, związana z grabami (gatunek drzewa liściastego), odnosi się także do przysiółka Brennej Leśnicy położonego na zachodnim stoku Grabowej oraz do samych polan, na których rozlokowane jest osiedle. Łąka Grabowa wspominana była w dokumentach Księstwa Cieszyńskiego już w 1689 r. W połowie XVIII w. wzmiankowany był na Grabowej szałas. Grzbietem Grabowej biegnie czerwono znakowany szlak turystyczny z Klimczoka na Przełęcz Salmopolską. Na wypiętrzeniu Grabowej kończą się czarne znaki szlaku turystycznego z Brennej.

Kotarz (974m n.p.m.) - nazwą tą określa się zarówno wyraźne wypiętrzenie w głównym grzbiecie Pasma Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim, najwyższe na odcinku między Przełęczą Salmopolską a

przełęczą Karkoszczonka, jak i cały boczny grzbiet, który odgałęzia się w kierunku północno-zachodnim od owego szczytu i obniża, przez koty 918m n.p.m. i 828m n.p.m., w widły Brennicy i Hołcyny. Wznosi się nad Szczyrkiem Soliskiem, a jego stoki opadające ku dolinie Żylicy zajęte są przez polany z doskonałym widokiem na masyw Skrzycznego. Zbocza zachodnie wzniesienia, stanowiące obszar źródliskowy potoku Hołcyna - porośnięte bukowo-świerkowym lasem - są kamieniste, pokryte licznymi rumowiskami i rozpadlinami skalnymi. Na wspomnianym bocznym grzbiecie Kotarza znajdują się dwie rozległe polany: jedna ciągnie się od stoków szczytu Kotarz po Kotę 918m n.p.m., druga zajmuje szerokie siodło między kotami 918m n.p.m. i 828m n.p.m. Polany te stanowiły w przeszłości żywy przez kilka wieków ośrodek szałaśnictwa: "szałas Kotarz" w Brennej wzmiankowany był już w 1689 r. W latach 70. i 80. XX w. jego tradycje kontynuowała duża eksperymentalna owczarnia, należąca do ówczesnego Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki PAN. W dolnej, zachodniej części drugiej z wymienionych

polan znajdują się zabudowania należącego do Brennej przysiółka Kotarz; w ostatnich latach osiedle to rozrasta się na skutek
budowy domków letniskowych, które wkroczyły już na sam grzbiet ramienia Kotarza. Nazwa "Kotarz" jest często spotykaną w polskich Beskidach pamiątką po dawnych tradycjach pasterskich tego rejonu: oznacza ona miejsce, w którym owce, wypędzane wiosną na górskie pastwiska, wydawały na świat młode, czyli "kociły się". Góra Kotarz jest rejonem o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych jest miejscem występowania prawnie chronionych gatunków roślin i zwierząt. Stanowi fragment krajowego południowego korytarza ekologicznego a część góry Kotarz nosząca nazwę Beskidu Węgierskiego, stanowi jedyny korytarz ekologiczny łączący obszary Natura 2000 Beskid Śląski, tj. pasma Równicy i Baraniej Góry z pasmami Klimczoka i Skrzycznego, jest to korytarz lokalny ważny dla występujących tam populacji dużych ssaków m.in. beskidzkiej populacji wilka. Na polanach Kotarza znajdują się jedne z najliczniejszych w Polsce stanowisk naparstnicy purpurowej oraz wiele pomników przyrody ożywionej i nieożywionej, w tym druga co wielkości jodła w Polsce.

Hyrca (929m n.p.m.). Najwyższe wzniesienie odcinka grzbietu noszącą nazwę Beskidu Węgierskiego między Kotarzem na południowym zachodzie a Beskidkiem na północnym wschodzie. Stoki wspomnianego grzbietu od strony Brennej pokryte były licznymi drobnymi polanami, wchodzącymi dawniej wraz z otaczającymi je lasami w skład wielkiego szałasu "węgierskiego". Szałas, istniejący tu już w I połowie XVIII w., założył najprawdopodobniej jakiś przybysz z ówczesnych Węgier (stąd

nazwa szałasu, potoku i góry): nazwisko Madzia (pierwotnie Madziar?), notowane wówczas w Brennej, do dziś jest popularne w tej wsi. W 1913 r. działały tu dwa szałasy, na których wypasano łącznie ok. 260 owiec. Ich zabudowania istniały jeszcze w latach 30. XX w. dość nisko w dolinie Węgierskiego Potoku. Grzbiet ten rozdziela dolinę Żylicy ze Szczyrkiem od doliny Węgierskiego Potoku z zabudowaniami Brennej Z doliny Węgierskiego Potoku w Brennej wyprowadza na szczyt Hyrcy ciąg dwóch podwójnych narciarskich wyciągów orczykowych o łącznej długości ok. 1100m i łącznej różnicy pokonywanych wzniesień ok. 36m. Grzbietem biegną czerwone znaki szlaku turystycznego z Przełęczy Salmopolskiej w masyw Klimczoka.

Przełęcz Karkoszczonka (729m n.p.m.) - głęboka przełęcz w głównym grzbiecie Beskidu Śląskiego, między Beskidem (860m n.p.m.) na południu a Trzema Kopcami (1082m n.p.m.) na północy.

Pełna galeria znajduje się pod poniższym linkiem:
http://www.przemyslawjakubiak.pl.tl/Galeria/kat-19.htm